پترولوژی و ژئوشیمی پریدوتیت های افیولیت سبزوار (کوه سیاه)، شمال شرق ایران: مثالی از یک گوشته مرتبط با زون فرورانش

در بخش مرکزی افیولیت های شمال سبزوار (کوه سیاه)، بخشی از یک سکانس گوشته ای مشتمل بر هارزبورژیت ها، لرزولیت ها به همراه دونیت ها رخنمون دارند. هارزبورژیت ها مهمترین واحدهای سنگی تشکیل دهنده سکانس گوشته ای بوده و علاوه بر این، دونیت ها نیز به صورت دایک و یا لنزهای نامنظم (discordant) در داخل پریدوتیت های میزبان دیده می شوند. پیروکسنیت ها به همراه ورلیت ها از دیگر واحدهایی می باشند که در داخل پریدوتیت ها به صورت لنزهای کومولایی دیده می شوند. دایک هایی با ترکیب دیابازی - گابرویی و همچنین گابروپگماتیتی سکانس گوشته ای افیولیت های سبزوار را قطع می نمایند. وجود دایک ها و لنزهای دونیتی نامنظم، رگه های پیروکسنیتی تا ورلیتی منظم (concordant) همراه با وجود کلینوپیروکسن های نسل دوم، الیوین، اسپینل های کرمی شکل غنی از آلومینیم و حتی پلاژیوکلاز در این رگه های پیروکسنیتی - لرزولیتی و در پریدوتیت های میزبان شواهدی مبنی بر واکنش مذاب - گوشته در سکانس پریدوتیتی سبزوار می باشند. درصد فورستریت الیوین موجود در پریدوتیت های مورد مطالعه از 90 تا 97 درصد در تغییر می باشند. میزان آلومینیم ارتوپیروکسن موجود در هارزبورژیت های مورد مطالعه پائین بوده و گرایش به ارتوپیروکسن موجود در پریدوتیت های جلوی قوس نشان می دهند. کلینوپیروکسن موجود در هارزبورژیت ها نیز دارای میزان اکسید آلومینیم و تیتان پائینی بوده و گرایش به پریدوتیت های جلوی قوس داشته در حالی که این کانی در لرزولیت ها دارای میزان اکسید تیتان و آلومینیم بالاتری بوده و در محدوده پریدوتیت های اقیانوسی واقع می گردند. اسپینل موجود در لرزولیت ها دارای عدد کروم پایینی بوده در حالی که اسپینل موجود در هارزبورژیت ها با عدد کروم بالاتری مشخص می گردد. دایک های تزریق شده در سکانس گوشته ای افیولیت های سبزوار با تهی شدگی در ta-na و غنی شدگی در lile (و با نسبت بالای th/yb) مشخص شده و خصوصیات سری های مرتبط با زون های فرورانش را نشان می دهند. با توجه به خصوصیات ژئوشیمیایی پریدوتیت ها (به همراه خصوصیات ژئوشیمیایی دایک های تزریق شده در این سکانس گوشته ای)، به نظر می رسد که تکامل این سکانس گوشته ای در ارتباط با یک محیط فرارانش می باشد.